Chê biến bông
Chế biến bông là công việc của người phụ nữ. Bộ công cụ dùng để chế
biến bông của người Giẻ – Triêng gồm: dụng cụ cán bỏng, bật hòng, kẻo sợi, cuồn
sợi, dàn sợi. Dụng cụ cán bông gồm các bô phận: để tay quay, lô án, máng đựng hạt
bằng gỗ. Để được đẽo bằng gỗ theo hình chiếc vợt cầu lông, dài khoảng 60 -63
cm, phần thân gồm có hai thanh gỗ với hai rãnh xoắn làm lô cán tách bông.
Lô cán là dụng cụ dùng để cán tách hạt ra khỏi bông, do những người đàn ông
trong gia đình chế tác. Khi chuẩn bị làm đụng cụ này, nam giới phải vào rừng
chọn những loại gỗ cứng về để làm lô cán. Khâu chế tạo lô cán là khó nhất, họ
phải tạo những bánh răng ăn khớp với nhau mới sử dụng được. Làm xong lô cán,
người ta mới lắp một tay quay.
Khi cán bông, 2 lô cán sẽ ép sát vào nhau, những sợi bông ép qua được lô
cán, còn hạt bông được ngăn lại và rơi xuống đồ đựng hứng bên dưới.
Dụng cụ bật bông gồm có khung bạt làm
bằng thân cây le hay tre và một dây bật làm bằng dây sắn rừng hay dây mây xe
lại. Dụng cụ này dùng để bật cho tơi bông trước khi quấn cúi bông.
Khi bông đã được cán lọc hết hạt, đồng bào dùng dụng cụ bật bông đánh
cho tơi, đều. Họ lọc bông tơi ra, còn hạt và bông bị vón cục tiếp tục được đánh
tơi đều mới thôi.
Dụng cụ cuốn cúi bông là một đoạn gỗ nhỏ,
hay que tre đài 20cm vót tròn, được dùng để cuốn vặn bông thành các con bông
(lọn bông) nhỏ. Thông thường, người ta lấy những bông đã tơi hết, cuốn vào một
que cuốn, tạo những lọn bông (tựa như kén tằm) đều nhau, không quá chặt và
không quá lỏng. Con bông sau khi cuốn được xếp trong gùi để sau này xe sợi cho
dễ dàng.
Xa kéo sợi gồm các bộ phận:
phần đế, tay quay bằng gổ hoặc xương trâu, dọi xe chỉ bằng xương, bánh xe được
cuộn bằng các vòng nứa nhỏ hay các vòng mây xếp khít nhau và thanh đè. Trên
chiếc xa có một thanh ngang dài 0,7cm gắn từ đế ra đến phần cố định để cuốn
sợi. Tại phần cố định có luồn hai sợi dây mây bện theo kiểu vặn thừng, gắn vào
đó một trụ nhỏ. Trên chiếc trụ này có một vòng nhỏ được làm bằng mai rùa để mắc
dây tời từ vòng quay lớn tới.
Khi sử dụng, dùng ngón tay trỏ phải để quay, tay kia cầm con bông nhẹ
nhàng vê thành sợi nhỏ cuốn vào phần cố định chiếc trục và quay để cho sợi bông
cuốn vào chiếc trục. Khi kéo sợi cũng phải có kĩ thuật thì sợi mới đều, nếu sợi
không đều khi dệt vải không mịn.
Đọc thêm tại: http://trangphucdantocviet.blogspot.com/2015/06/qua-trinh-gieo-va-thu-hoach-bong-cua.html
Từ khóa tìm kiếm nhiều:
hoa văn dân tộc, trang
phuc dan toc
